پویایی توسعه و هم گرایی باروری در کشورهای مسلمان

در طول سه دهه گذشته باروری در کشورهای مسلمان به طرز بی سابقه ای کاهش پیدا کرد. هدف از این مقاله توصیف تفاوت در گذار باروری کشورهای مسلمان در طول دوره 1980ـ2005 و بررسی نقش برنامه های توسعه و تنظیم خانواده در هم گرایی با سطوح و روندهای جهانی باروری می باشد. این بررسی از نوع تحلیل ثانویه است. جمعیّت آماری شامل 33 کشور با دست کم 50 درصد جمعیّت مسلمان است. داده ها عمدتآ از پایگاه داده های آماری برنامه توسعه سازمان ملل متّحد و بخش جمعیّت سازمان ملل متّحد گردآوری شده است. نتایج نشان می دهد که کشورهای مسلمان سطوح باروری متفاوتی در مقایسه با سطوح باروری مشاهده شده در دنیا طیّ دوره مورد بررسی تجربه کرده اند. علاوه بر این، کشورهای مسلمان از نظر زمان بندی گذار باروری، میزان کاهش باروری در طول دوره گذار، رسیدن به باروری سطح جایگزینی، و استمرار کاهش باروری متفاوت از هم می باشند. براساس این بررسی هم گرایی باروری در کشورهای مسلمان پدیده جدیدی است که در آستانه هزاره سوّم تجربه شده است. نتایج نشان می دهد که این پدیده ناشی از بهبود در شاخص توسعه انسانی و گسترش استفاده از وسایل پیش گیری از حاملگی بوده است. براساس نتایج به دست آمده می توان گفت اقدامات توسعه ای در راستای بهبود شاخص های توسعه انسانی از یک طرف و موضع گیری رهبران دینی و سیاست گذاران کشورهای مسلمان در پذیرش برنامه های تنظیم خانواده و ترویج استفاده از روش های پیش گیری از حاملگی از سوی دیگر، نقش مهمّی در روندهای آینده باروری در کشورهای مسلمان خواهد داشت.